O kit de iniciación aos espazos de datos

Un  espazo de datos  é un marco de desenvolvemento que permite a creación dun ecosistema completo proporcionando unha estrutura organizativa, normativa, técnica e de gobernación co obxectivo de facilitar o intercambio confiable e seguro de distintos activos de datos para o beneficio común de todos os actores implicados e asegurando que se cumpra con toda a normativa e leis aplicables. Os  espazos de datos  son, ademais, un  elemento crave  de a  nova estratexia de datos da Unión Europea  e unha peza imprescindible á hora de materializar o obxectivo do mercado único de datos europeo.

Como parte desta estratexia, a Unión Europea está actualmente explorando a creación de varios pilotos de espazos de datos nalgúns sectores e dominios estratéxicos: sanidade, industria, agricultura, finanzas, mobilidade, Pacto Verde, enerxía, Administración pública e competencias. Estes espazos de datos ofrecen un gran potencial á hora de axudar ás organizacións a mellorar na toma de decisións, aumentar a innovación, desenvolver novos produtos, servizos e modelos de negocio, reducir custos e evitar duplicar esforzos.. Con todo, a creación de un  espazo de datos exitoso  non é unha actividade trivial e require analizar coidadosamente os  casos de uso  primeiro e enfrontarse despois a grandes desafíos nos ámbitos de negocio, legal, operativo, funcional, tecnolóxico e de gobernación.

É por iso que, como medida de apoio, creouse tamén o  Centro de Soporte para os Espazos de Datos  (Data Spaces Support Centre ou DSSC), un órgano que se encarga de proporcionar orientación, ferramentas e recursos a todas aquelas organizacións interesadas en crear novos espazos de datos ou participar neles. Un dos primeiros recursos elaborados polo DSSC foi precisamente o  kit de iniciación aos espazos de datos , cuxa versión final se publicou recentemente e que proporciona unha guía inicial básica para entender cales son  os elementos básicos dun espazo de datos  e como afrontar os diferentes desafíos que se expoñen á hora de construílos. Repasamos a seguir algunhas das principais pautas e recomendacións que nos ofrece este kit de iniciación.

O valor dos espazos de datos e os seus modelos de negocio

Os espazos de datos poden resultar unha alternativa real ás plataformas unidireccionales actuais , xerando modelos de negocio baseados nos efectos de rede que dan resposta tanto á oferta como á demanda de datos. Entre os distintos patróns de modelo de negocio existentes nos espazos de datos podemos atopar:

• Repartición de custos: todos os participantes aforran tempo e diñeiro ao compartir os datos cun obxectivo común, por exemplo a  rede intelixente de provedores conectados SCSN .
• Innovación conxunta:  a innovación só é posible se se comparten os datos ao non dispor ningún dos participantes dos datos completos de forma individual, por exemplo en a  plataforma Eona-X  de mobilidade, transporte e turismo.
• Forzas combinadas:  distintos actores únense para evitar que un único axente poida dominar un determinado espazo, como en a  rede de datos de fabricación EuPro Gigant .
• Mercado compartido: actores que teñen intereses comúns comparten datos entre si para poder beneficiarse mutuamente, por exemplo a  rede de automoción Catena-X .
• Maior ben común: cando os sectores público e privado comparten datos cunha finalidade social, por exemplo o  espazo de datos de mobilidade  que en España se desenvolve a través de o  Grupo de Traballo de Mobilidade do Hub Gaia-X .

Os aspectos legais

A  parte legal dos espazos de datos  pode constituír un gran desafío ao moverse estes necesariamente entre múltiples marcos legais e regulacións, tanto nacionais como europeos. Para afrontar este reto, o Data Spaces Support Centre propón a elaboración dun marco de referencia composto de tres instrumentos principais:

• Os marcos xurídicos transversais que serán de aplicación a todos os espazos de datos, como a lei contractual, a protección de datos, a propiedade intelectual, as leis de competencia ou as de ciberseguridade.
• Os aspectos organizativos a considerar á hora de establecer modelos e mecanismos para a gobernación dos datos en cada caso específico.
• A dimensión contractual a ter en conta á hora de intercambiar datos e os acordos e termos de uso que se deben establecer para que iso sexa posible.

As actividades operativas

O deseño das actividades operativas deberá abordar os acordos que posibiliten o funcionamento organizativo do espazo de datos, por exemplo pautas para a incorporación de novos participantes, sobre a toma de decisións e para a resolución de conflitos.

Ademais, deberanse tamén ter en conta as operacións de carácter empresarial, como a racionalización e automatización de procesos, as tarefas de mercadotecnia e as actividades de sensibilización, que son tamén compoñentes importantes das actividades operativas.

Funcionalidade dos espazos de datos

Os espazos de datos compartirán unha serie de  compoñentes básicos  (ou building blocks) que serán os que ofrezan a funcionalidade mínima esperada dos mesmos, incluíndo polo menos os seguintes elementos:

• Interoperabilidade: modelos de datos e formatos, interfaces de intercambio de datos e orixe e rastrexabilidade.
• Confianza: xestión da identidade, control de acceso e uso e intercambios de datos seguros.
• Valor do dato: metadatos e protocolos de localización, contabilidade do uso dos datos e servizos de publicación e comerciais.
• Gobernación: acordos de cooperación e de nivel de servizo e modelos de continuidade.

Aínda que cabe esperar que estes compoñentes sexan comúns a todos os espazos de datos e ofrezan unha funcionalidade similar, cada espazo de datos en particular poderá tomar as decisións de deseño que estime máis oportunas á hora de implementalos e levalos a cabo.

Aspectos tecnolóxicos

Os espazos de datos están deseñados de maneira que sexan agnósticos canto á tecnoloxía, é dicir, que se definen unicamente en termos de funcionalidade e con liberdade en canto á elección das tecnoloxías específicas para a súa implementación. Neste escenario será importante establecer referencias claras en canto a:

• Unha base formal de estándares de facto que se deberán seguir.
• Especificacións que sirvan como referencia para as distintas implementacións.
• Implementacións de código aberto dos compoñentes básicos levadas a cabo por outros axentes.

Gobernación dos espazos de datos

Para deseñar, pór en marcha e manter un espazo de datos é necesario que múltiples organizacións colaboren de forma conxunta e en diferentes funcións. Isto require que estas entidades constrúan unha visión común dos aspectos crave da este colaboración a través de un marco de gobernación.

Para iso, deberase levar a cabo un exercicio de deseño conxunto a través do cal os actores interesados cheguen á formalización dunha serie de acordos que definan os aspectos estratéxicos e operativos clave, como as cuestións legais, a descrición da rede de participantes, o código de conduta, os termos e condicións de uso, os acordos de constitución e adhesión ao espazo de datos ou o modelo de goberno.

Nun futuro próximo o centro de soporte DSSC identificará os compoñentes básicos de cada unha das dimensións descritas anteriormente e proporcionará orientación adicional para cada un deles a través da elaboración dun plan común (ou blueprint) para os espazos de datos. Así pois, se vos estades expondo participar nalgunha das iniciativas de espazos de datos que se están pondo en marcha, pero non tedes moi claro por onde empezar, entón este  kit básico de iniciación  resultaravos sen dúbida un recurso valioso á hora de comprender os conceptos básicos – xunto con o  glosario  que explica toda a terminoloxía relacionada. Tampouco esquezades subscribirvos a o  boletín de noticias do centro de soporte  para estar ao tanto de todas as novidades, documentación e os servizos de apoio que ofrece.

Fonte orixinal da noticia